یک سؤال کلیدی که پیش روی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه وجود دارد این است که آیا بخش عمومی به منظور بهبود پایگاه علمی و فناوری کشور، باید تأمین مالی تحقیقات و اجرای سیاست‌ها را بر عهده داشته باشد؟ خط­‌مشی علم، فناوری و نوآوری مدعی توسعۀ محیطی اجتماعی و اقتصادی است که این محیط منجر به تولید هر چه بیشتر علم و فناوری می‌شود و تجاری‌سازی چنین پیشرفت­‌هایی را نیز از طریق نوآوری تسریع می­‌کند. در سطح ملی، این امر اغلب مستلزم تأمین مالی تحقیقات علوم پایه و تلاش برای مرتبط کردن دانش علمی موجود به سازوبرگ‌های تحقیقاتی کاربردی جهت توسعه برنامه‌های داخلی می‌باشد. به طور معمول، وظیفه تبدیل نتایج تحقیقات به محصولات و خدمات خاص، به بخش خصوصی منتهی می‌شود. با توجه به ارتباط بین بودجه تحقیقات ملی و رشد اقتصادی، کشورها به طور فزاینده در حال توسعه خط‌مشی‌هایی هستند تا منابع علم، فناوری و نوآوری را به آن دسته از مناطق که نتایج بیشتری را تولید خواهند کرد هدایت کنند. اما چرا دولت مورد نیاز است؟

هدف این پژوهش ارائه مدل پارادایمی و نظام‌مند توسعه دیپلماسی علمی کشور مبتنی‌‌بر قابلیت‌های دانشگاه امام صادق(ع) و نیز اولویت‌بندی راهبردهای ناظر بر آن است. این پژوهش مبتنی‌‌بر استراتژی پژوهشی داده‌بنیاد و براساس رویکرد نظام‌مند استراوس و کوربین به‌دنبال استخراج مدل پارادایمی توسعه دیپلماسی علمی بوده و با استفاده از روش IPA اقدام به اولویت‌بندی راهبردهای آن کرده است. برای این منظور نخست 18 تن از استادان، خبرگان و متخصصان حوزه‌ دیپلماسی علمی در دانشگاه امام صادق(ع) شناسایی و مورد مصاحبه قرار گرفتند و در مرحله‌ بعد با فرآوری داده‌ها و مفاهیم، مقوله‌های سطح‌های 1 و 2 مدل پارادایمی استخراج شد. در گام پسین پژوهش راهبردهای به دست آمده با استفاده از نظرات 15 تن از افراد اولویت‌بندی شد. براساس مراحل طی‌شده مشخص شد که حرکت به سمت توسعه دیپلماسی‌علمی در دانشگاه امام صادق(ع) با توجه به قابلیت‌های پویای آن شرایط و عوامل ویژه‌ای دارد و خواهان ظرافت‌های خاصی را در طراحی‌ها است. ارتقا قابلیت‌های دانشگاه، تقویت جایگاه بین‌المللی ج.ا ایران، مقابله با کژکارکردهای دیپلماسی علمی در دانشگاه‌های علوم انسانی و تحقق مأموریت ج.ا.ایران نسبت به مستضعفین جهان اسلام از جمله پیامدها و نتایج پیاده‌سازی چارچوب توسعه دیپلماسی‌علمی در دانشگاه‌های علوم انسانی است، همچنین راهبرد «بین‌المللی‌سازی دانشگاه» بیشترین اولویت را میان راهبردهای ارائه شده دارد.

دریافت: ارائه چارچوب توسعه دیپلماسی علمی ج.ا.ا مبتنی بر قابلیت‌های دانشگاه امام صادق (ع) و اولویت‌بندی راهبردهای آن بر اساس روش آمیخته

مقدمه

نمایشگاه ملّی دو سالانه گیاهان دارویی، فرآورده‌های طبیعی و طب سنّتی ایران از تاریخ 21 آبان ماه 1397 شروع و تا 24 ام این ماه ادامه دارد. در این نمایشگاه شرکت‌های مختلفی که هر یک در طول زنجیره ارزش نوآوری فعالیت‌های گوناگونی انجام می‌دهند، گرد هم آمده که علاوه بر تقویت ارتباط خویش با یکدیگر، فرصتی برای کشف مسائل این بخش از سوی محققان فراهم می‌آورند. به این منظور، در نمایشگاه حاضر شدم و سؤالی را با آنها در میان گذاشتم؛ «تحریم چه تأثیری روی فعالیت‌های شما –از ایده‌پردازی، خلاقّیت و انجام پژوهش گرفته تا تجاری‌سازی و تبدیل آن‌ها به فناوری و سپس نوآوری- داشته است؟» با شرکت‌های مختلفی کوتاه گفتگو کردم که چکیده‌ای از گفتگوها در زیر آمده است.

⁦چرا سطح رفاه در کشور پائین است؟ 

راه برون رفت از آن چیست؟

آیا راه‌حل آن کاهش میزان سرمایه‌گذاری در صنایع نظامی‌ست؟

شاید شما هم بعضا دیده باشید که برخی افراد، راه‌حل بهبود و افزایش سطح رفاه جامعه را کاهش میزان سرمایه‌گذاری در صنایع نظامی می‌دانند. آیا تجویز آنها به لحاظ علمی درست است؟

در وهله اول باید اینطور بگویم که این افراد، اولین اصل اقتصادی را به خوبی فهمیده‌اند؛ اینکه هر تصمیم با مبادله مواجه است. به بیان دیگر، تصمیم‌ها و سیاست‌ها با نوعی تزاحم مواجه‌اند. مثلا اگر شما تصمیم به ادامه تحصیل داشته باشید، فرصت ورزشکار شدن به صورت حرفه‌ای را از دست خواهید داد. این مبادلات، در سیاست‌های دولتی نیز وجود دارد؛ اگر سیاست دولت تقویت بعد نظامی باشد، طبیعتا منابع لازم برای سرمایه‌گذاری در سطح رفاه مردم و خرید کالاهای رفاهی را از دست خواهد داد. به بیان دیگر، هر چه کشوری به لحاظ نظامی قوی‌تر شود به ناچار سطح رفاهش پائین‌تر خواهد آمد. 

از طرفی کشور ایران با دشمنی دیرینه آمریکا و یا دیگر کشورهای منطقه مواجه است، و تقویت بعد نظامی برای آن امری ضروری است. در عین حال برخی که از وجود این مبادلات آگاهی دارند، کاهش سرمایه‌گذاری در صنایع نظامی را راه برون‌رفت از این تزاحم می‌دانند اما این پیشنهاد بسیار ساده‌انگارانه است. به عبارت دیگر، این پیشنهاد با تطمیع مردم به داشتن زندگی بهتر، آنها را به کام مرگ خواهد فرستاد.

اما راه‌حل؛

برای افزایش سطح استاندارد زندگی مردم، کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نظامی نیست بلکه سرریز فناوری نظامی به حوزه‌های دیگر است.

مثال:

بهتر است بدانید GPS که امروزه بستر کسب‌و‌کارهای اینترنتی شده است (مثل اسنپ و تپسی در ایران)، برای اولین‌بار با سرمایه‌گذاری وزارت دفاع آمریکا ایجاد شده است. سرریز این فناوری به حوزه کسب‌و‌کار موجب رونق این فضا و افزایش سطح رفاه مردم شده است. به عبارت دیگر، نه تنها قوت بعد نظامی از استاندارد زندگی نکاست بلکه زمینه ساز رشد آن شد. به همین شکل، راه افزایش سطح رفاه در کشور ما نیز کاهش بودجه دفاعی نیست بلکه سرریز فناوری آن به سایر حوزه‌هاست. مثلا در کشورمان دوربین خودکار تشخیص تصویر و تیراندازی برای نقاط مرزی داریم که می‌توان از این فناوری در حوزه پزشکی برای تحلیل عکس‌های گرفته شده و پیش‌بینی بیماری‌ها در آینده استفاده کرد.

تعریف

اقتصاد نوآوری یک تئوری اقتصادی در حال رشد است که بر کارآفرینی و نوآوری تأکید دارد. اقتصاد نوآوری بر دو اصل اساسی استوار است: یکی اینکه هدف اصلی سیاست اقتصادی باید تحریک بهره‌­وری بیشتر از طریق نوآوری بیشتر باشد و اصل دیگر این که بازارها همیشه با تکیه بر منابع ورودی و سیگنال‌های قیمت، در تحریک بهره‌وری بیشتر، و در نتیجه رشد اقتصادی مؤثر نخواهند بود.

اقتصاد نوآوری در تضاد با دو دکترین سنتی اقتصاد یعنی اقتصاد نئوکلاسیک و اقتصاد کینزی قرار دارد.

این مقاله یک مرور ادبی است که در آن مفهوم علم نوآوری با کمک تحقیقات گذشته تعریف و توضیح داده شده است. تاریخ نشان می­دهد که محصولات و خدمات جدید اغلب از محصولات قدیمی ناشی می­شوند که این امر به توسعه و رشد صنعت کمک می­کند. علم نوآوری در طول زمان توسعه یافته و می­تواند مربوط به مکتب اتریش و اقتصاد تطوری باشد. مفهوم علم نوآوری گسترده بوده و به سه سطح تحلیل تقسیم شده است. بخش­های اصلی نوآوری مشخص شده­اند و هدف این بررسی نیز آن است که بینشی خوب از تحقیقاتی که در این زمینه در طول این سال­ها انجام شده است ارائه کند.

کلمات کلیدی: علم نوآوری، مدیریت نوآوری، اقتصاد، نوآوری محصول