متنی که مطالعه خواهید کرد، راهنمایی برای آشنایی با رشته سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری است که آقای مهدی ثنائی آن را تهیه کرده اند.
پیش از مطالعه این نکته را یادآور شوم که متن حاضر به روزرسانی خواهد شد. اگر شما هم پیشنهادی برای کامل تر شدن این راهنما دارید، کمک کنید.
مقدمه
هدف از نگارش این مطلب، ارائه راهنمایی اولیه برای علاقهمندان به حوزه سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری[1]، و با تمرکز بر سازه اجتماعی آن در ایران میباشد. در نگارش این مطلب تأکید بر نوعی معرفی مهمترین و شناختهترین منابع فارسی وجود داشته است. این کار به دو دلیل صورت پذیرفته است:
· این نوشته در حکم معرفی و ارائه راهنمایی اولیه برای علاقهمندان میباشد؛
· تمرکز بر سازه اجتماعی این حوزه در ایران، نیز بر این ضرورت تأکید مضاعف خواهد کرد.
بدیهی است که علاقهمندان به آشنایی این حوزه بایستی مطالعات هدفمند و گستردهتری را در پیش گرفته، بطور جدی وارد سطوح عمیقتری از منابع گردند.
برخی محورها، مفاهیم اصلی و منابع پیشنهادی
محور |
مفاهیم اصلی مرتبط و منبع پیشنهادی |
آشنایی اولیه با رشته |
· مقاله: سیاستگذاری علم و فناوری: توسعه علم و فناوری در پرتو سیاستگذاری |
نوآوری و مفاهیم مرتبط |
· نوآوری (کتاب: مدیریت نوآوری، جو تید و جان بسنت، ترجمه دکتر آراستی و همکاران، انتشارات رسا – فایل انگلیسی کتب کتاب) · نوآوری باز (کتاب: مدیریت باز: هنری چسبرو) · نظام نوآوری و نظام ملی نوآوری[2] (کتاب: مدیریت نوآوری، دکتر قاضینوری (منتشر نشده)) · نظام بخشی نوآوری[3] (ترجمه فصول 1 و 2؛ و فصل 13 - کتاب مالربا – فایل انگلیسی کل کتاب) · نظام فناورانه نوآوری[4] · نظام منطقهای نوآوری[5] · نگاشت نهادی[6] (مثلاً این مقاله) · وضعیت حکمرانی نظام نوآوری در ایران (مثلاً این مقاله، این مقاله، این مقاله، این مقاله، این مقاله، و یا این گزارش سازمان ملل) |
سیاستگذاری علم و فناوری |
· مفاهیم و مدلهای اصلی (کتاب: مقدمهای بر سیاستگذاری علم و فناوری، سید سپهر قاضینوری و سید سروش قاضینوری) · تفاوت سیاستهای علم، فناوری و نوآوری (فصل اول کتاب بالا و ترجمه مقاله لاندول: بخش اول و بخش دوم) · شاخصهای اندازهگیری علم و فناوری (سند مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی) · شاخصهای علمسنجی (از نمونههای مجانی و قابل دسترسی: scimagojr.com) |
مدیریت فناوری |
· آشنایی با مهمترین مباحث (کتاب: مدیریت فناوری، طارق خلیل) · آشنای با مفاهیم و اصطلاحات اصلی مرتبط با مدیریت فناوری (سند مصوب فرهنگستان) برخی بستههای مفهومی مورد نیاز از مدیریت فناوری: · شکاف فناورانه[7] / ظرفیت جذب[8] / ظرفیتسازی[9] / اکتساب دانش[10] / سرریز دانش[11] / یادگیری فناورانه[12] / همپایی فناورانه[13]؛ · سند ثبت اختراع[14] / صیانتپذیری فناوری[15] / مهندسی معکوس[16]؛ · فناوری نوظهور[17] / فناوری راهوار[18] / فناوری کلیدی[19] / فناوری پایه[20] ()؛ · سطح آمادگی فناوری[21]؛ |
انتقال فناوری |
آشنایی با انواع روشهای انتقال فناوری – مزایا و معایب هر کدام، بطور خاص این موارد: · روشهای رسمی: ائتلاف راهبردی[22]، سرمایهگذاری مشترک[23]، اکتساب و ادغام[24]، لیسانسدهی[25]، قرارداد تحقیق و توسعه مشترک[26]، ... (فصل هفتم کتاب کیهزا)؛ · روشهای غیررسمی: جابجایی نیروی انسانی، مهاجرت، خرید نیروی انسانی، جاسوسی، ...؛ |
آینده پژوهی فناوری |
برخی مفاهیم مورد نیاز از آیندهپژوهی: · روندهای فناوری (Technological Trends) o نمونه برخی اسناد (مثلا اسناد موجود در این صفحه و بطور خاص این سند) · نقشه راه (Road Map) |
مدیریت بازرگانی |
برخی بستههای مفهومی مورد نیاز از مدیریت بازرگانی: · برنامهریزی راهبردی[27]، چشمانداز[28]، بیانیه مأموریت[29]، تحلیل سوات[30]؛ · رهیافت تجویزی[31] و رهیافت براینده[32] راهبرد؛ · کارآفرینی[33]، مدل کسبوکار[34]، ترازیابی[35]؛ · ارزش افزوده[36] / خلق ارزش[37] / مزیت رقابتی[38] / شایستگی محوری[39] / قابلیت پویا[40]؛ |
مفاهیم اقتصادی مرتبط |
· سیر تحول نظریات اقتصادی؛ · مکتب تکاملی و تفاوت آن با جریان غالب (فصل آخر کتاب برادران قاضینوری و این مقاله)؛ · اقتصادِ دانش[43]، اقتصادِ فناوری و نوآوری[44] (مثلاً این مقاله)؛ |
مفاهیم پایه مدیریت دانش |
برخی مفاهیم مورد نیاز از مدیریت دانش، از جمله: · دانش ضمنی / دانش آشکار · چرخه دانش (مقاله نوناکا و تاکوچی یا این مقاله فارسی) · خلق دانش[48] / اکتساب دانش[49] / کاربست دانش[50] / انباشت دانش[51] / انتشار دانش[52]؛ |
مفاهیم حوزه فلسفه علم و فناوری |
|
مفاهیم حوزه جامعهشناسی علم و فناوری |
|
آشنایی عمومی با صنایع و فناوریها |
· فناوریهای برافکن[53]: فناوری اطلاعات و ارتباطات[54]، زیستفناوری[55]، فناوری نانو[56]؛ · فناوریهای دانشبنیان: حوزههای مواد شیمیایی[57]، دارویی[58]، ...؛ · صنایع شبکهمحور: خودرو، هوا-فضا، ...؛ |
نشریههای مرتبط در ایران |
· فصلنامه علمی-پژوهشی سیاست علم و فناوری (لیست مقالات) · فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت توسعه فناوری (صفحه اصلی) · فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت نوآوری (صفحه اصلی) · فصلنامه نامه سیاست علم و فناوری (لیست مقالات) |
مهمترین کنفرانسهای مرتبط |
· کنفرانس بینالمللی مدیریت فناوری (لینک) |
اسناد بالادستی |
· قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران · سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 · سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی – مصوب 1384 · سیاستهای کلی بند ج اصل 44 قانون اساسی – مصوب 1385 · سیاستهای کلی برنامه پنجم توسعه – مصوب 1387 · سیاستهای کلی نظام اداری – مصوب 1389 · نقشه جامع علمی سلامت - مصوب 1389 · سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف – مصوب 1389 · سیاستهای کلی نظام در امور امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات و ارتباطات – مصوب 1389 · سیاستهای کلی نظام در امور پدافند غیرعامل – مصوب 1389 · سیاستهای کلی نظام در امور تشویق سرمایهگذاری – مصوب 1389 · سیاستهای کلی نظام در امور شهرسازی – مصوب 1389 · سیاستهای کلی نظام در امور مسکن – مصوب 1389 · سیاستهای کلی اشتغال – مصوب 1390 · سیاستهای کلی آمایش سرزمین – مصوب 1390 · سیاستهای کلی تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی – مصوب 1391 · قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار – مصوب 1391 · سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش – 1392 · سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی – مصوب 1392 · سیاستهای کلی سلامت – 1393 · برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت (متن کامل یا متن چکیده) · ... |
مراکز: دانشکدهها |
· دانشکده مدیریت و اقتصاد (دانشگاه صنعتی شریف) · دانشکده مدیریت و اقتصاد (دانشگاه تربیت مدرس) · دانشکده علوم و فنون نوین (دانشگاه تهران) · سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران (irost.org) · مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور (nrisp.ac.ir) · ... |
مراکز: حاکمیتی |
· وزارت علوم / شورای عتف / شورای عالی انقلاب فرهنگی/ مجمع تشخیص مصلحت / معاونت علمی / وزارت صنایع / وزارت بازرگانی / وزارت اقتصاد / ... |
مراکز: سایر |
· انجمن مدیریت فناوری ایران (iramot.ir) · پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت - دانشگاه شریف (ristip.sharif.ir) · شبکه کانونهای تفکر ایران –ایتان (itan.ir) |
برخی افراد شاخص در ایران |
· سید سپهر قاضینوری / سید سروش قاضینوری / امیرحسین سیفالدین / سید حبیب الله طباطباییان / محمدرضا آراستی / حجت الله حاجی حسینی / مهدی الیاسی / مهدی محمدی / ابراهیم سوزنچی / منوچهر منطقی / علی ملکی / سید کمال طبائیان / طاهره میرعمادی / مهدی فاتح راد / طاهر حبیب زاده / محمد امین قانعی راد / ... (بدون شک لیست ناتمام است) |
مراکز دانشگاهی معتبر خارجی |
· Sussex / Brighton / SPRU / UNU-MERIT / DRUID (Aalborg) / … |
سایر بستههای مفهومی و ارتباط مفاهیم هر دسته با یکدیگر
· بنگاههای دانشبنیان / شرکتهای تازه تأسیس فناوریمحور[59] (این مقاله) / Spin-off & Spin-out / مراکز رشد[60] / پارکهای فناوری[61]؛
· فرشتگان کسبوکار[62] / سرمایهگذاری خطرپذیر[63] / سرمایهگذاری مستقیم خارجی[64]؛
· کارآفرینی سازمانی[65]؛
· ...
سایر حوزههای مرتبط:
· طراحی سازوکار[66]، فناوری نرم[67]، فناوری اجتماعی[68] و تئوری بازیها[69]؛
· دیپلماسی علم و فناوری (مثلا این مقاله)؛
· امنیت فناوری؛
چند تذکر:
· از کتابخانه دیجیتال انجمن مدیریت فناوری حتما بازدید فرمائید (لینک).
· حتما عنوان مقالات منتشر شده در نشریه «سیاست علم و فناوری» را مطالعه کرده و لااقل چکیده 20 مورد از مقالات با عناوینی که برایتان جذاب است را مطالعه فرمائید (لینک).
· مطالب وبنگاشتهها از وبلاگ همآفرینی، متعلق به دکتر کامران باقری بسیار بروز و مفید هستند.
· «وبلاگ دانشجویان دوره دکتری سیاست گذاری علم و فناوری دانشگاه تربیت مدرس» رو ببینید.
· برای مصاحبه دکتری حتماً عنوان منابعی که مطالعه کردهاید، و نیز چکیدهای از مفاهیم و محورهای اصلی مباحث را بیاد داشته باشید.
· فراگرفتن دقیق واژههای انگلیسی و معادلهای فارسی آنها ضروری میباشد.
منابع
...
[1] Science, Technology and Innovation Policy (STIP)
[2] National Innovation System (NIS)
[3] Sectoral Innovation System (SIS)
[4] Technological Innovation System (TIS)
[5] Regional Innovation System (RIA)
[6] Institutional Mapping
[7] Technological Gap
[8] Absorptive Capacity
[9] Capacity Building
[10] Knowledge Acquisition
[11] Knowledge Spill-over
[12] Technological Learning
[13] Technological Catch-up
[14] Patent
[15] Technological Appropriability
[16] Reverse Engineering
[17] Emergent Technology
[18] Pacing Technology
[19] Key Technology
[20] Base Technology
[21] Technology Readiness Level (TRL)
[22] Strategic Alliance
[23] Joint Venture
[24] Merger & Acquisition
[25] Licensing
[26] Joint R&D Contracts
[27] Strategic Planning
[28] Vision
[29] Mission Statement
[30] SWOT Analysis
[31] Prescriptive Strategic Approach
[32] Emergent Strategic Approach
[33] Entrepreneurship
[34] Business Model
[35] Benchmarking
[36] Value-added
[37] Value Creation
[38] Competitive Advantage
[39] Core Competency
[40] Dynamic Capability
[41] Resource-Based Strategy
[42] Positioning Strategies
[43] Economy of Knowledge
[44] Economy of Technology and Innovation
[45] Knowledge Economy
[46] Sustainable Development
[47] Green Economy
[48] Knowledge Creation
[49] Knowledge Acquisition
[50] Knowledge Exploitation
[51] Knowledge Aggregation
[52] Knowledge Diffusion
[53] Disruptive Technology
[54] Information and Communication Technology (ICT)
[55] Biotechnology
[56] Nanotechnology
[57] Chemicals
[58] Pharmaceuticals
[59] New Technology-Based Firms (NTBFs)
[60] Incubators
[61] Technology Parks
[62] Business Angels
[63] Venture Capital (VC)
[64] Foreign Direct Investment (FDI)
[65] Organizational Entrepreneurship
[66] Mechanism Design
[67] Soft Technology
[68] Social Technology
[69] Game Theory
نظرات (۰)